Tiroid Bezi Hastalıkları ve Guatr

Tiroid bezi; boyunda ön yüzde yerleşmiş, kelebek şeklinde yaklaşık 15-20 gram ağırlığında bir organdır. Henüz anne karnındayken oluşur ve hormon salgılamaya başlar. Tiroid hormonu;

• Anne karnında bebeğin hem büyümesini hem de zeka gelişimini sağlar,
• Erişkinde kasların kasılmasını sağlar,
• Yağların ve karbonhidratların parçalanmasını destekler,
• Protein sentezini arttırır,
• Erişkinde de zeka gelişimine katkıda bulunur.

 Guatr nedir? Guatr çeşitleri nelerdir?

Guatr, kısaca tiroid bezinin büyümesine verilen isimdir. Bu büyüme nodül adı verilen yumruların ortaya çıkması ve büyümesi ile olabileceği gibi, tiroid bezinin tamamının nodüller oluşmadan büyümesi ile de oluşabilir. Bu büyüme sonucunda tiroid bezi bazen aşırı tiroid hormonu salgılamaya başlar. Bu duruma hipertiroidi adı verilir. Bazen de tiroid bezi hormon hiç artmadan, normal olarak kalarak büyür. Bu duruma ise ötiroidi denir. Tiroid bezinin normal değerlerinden daha az hormon salgıladığı duruma ise hipotiroidi adı verilir. Hipotiroidinin en sık görülen nedenlerinden biri tiroid bezinin inflamatuar hastalıklarından olan Hashimoto tiroididir. Tiroidit, tiroid bezinin inflamatuar hastalığına verilen genel isimdir. İyot eksikliği, radyasyona maruz kalma, kullanılan bazı ilaçlar da hipotiroidiye enden olabilir.

Guatr tanısı nasıl konulur?

Hekime başvurma nedenleri; boyunda şişlik, hipertiroidi durumunda çarpıntı, nefes darlığı, çabuk yorulma, kilo kaybı, hipotiroidi durumunda ise yorgunluk, bitkinlik, saçlarda dökülme ve kilo almadır. Bu şikayetlerle hasta hekime başvurduğunda önce tiroid hormon değerlerine bakılır ve tiroid bezi için ultrason yapılır. Eğer gerekirse tiroid sintigrafisi tanıya yardımcıdır. Yapılan tetkiklerde tiroid bezinin büyüyüp büyümediği, nodülün olup olmadığı ve bezin aşırı hormon salgılayıp salgılamadığına değerlendirilir. Bundan sonraki aşamada eğer nodüllerde kanser şüphesi saptanmışsa, şüpheli nodülden ultrason eşliğinde iğne ile biyopsi alınır. Eğer kanser şüphesi yoksa, hormon durumuna göre ilaç başlanır ve hasta takibe alınır.

Kimler guatr nedeniyle ameliyat olmalı?

Her guatr hastasının ameliyat olması gerekmez. Bir hastada guatr saptandığında genellikle tetkikler yapılır, tedavi başlanır ve/veya hasta bir endokrinoloji uzmanı tarafından takibe alınır. Guatrı olan hastanın şu durumlarda ameliyat olması gerekir;

• İğne ile alınan biyopside kanser ya da kanser şüphesi olması,
• Büyümüş tiroid bezinin soluk borusuna bası yapması,
• Göğüs kemiğinden aşağı kadar uzanan büyümüş tiroidler,
• Kozmetik nedenler,
• Ailede tiroid kanseri öyküsü,
• Genellikle 4 cm’den büyük tiroid nodüllerinde iğne biyopsi ile kanser hücresi yakalanması zorlaştığından ameliyat önerilmektedir.

Bu durumlar haricinde son dönemde guatr olan hastalara gen testi yapılarak hastanın tiroid kanseri olma riskine bakılabilmektedir. Eğer gen testinde yüksek risk çıkmışsa ameliyatla tiroid dokusunun alınmasında fayda vardır.

Guatr ameliyatı ve tedavisi ne şekilde olur?

Ameliyat kararı verilen hastalarda tiroid bezi total ya da tamamen ya da tama yakın olarak çıkarılır. Guatr ameliyatı genellikle açık olarak, çok nadir olarak seçili hasta grubunda laparoskopik olarak yapılabilmektedir. Açık ameliyatta boyuna enlemesine yapılan 6-7 cm’lik kesiden tiroid bezi çıkarılır. Hasta bir gece hastanede kalır, kontrolleri tamamlandıktan sonra ertesi gün çıkışı yapılır.  Ameliyattan sonra tiroid bezi çıkarıldığı için ömür boyu ağızdan tiroid hormonu alması gerekir.

Guatr ameliyatı sırasında ve sonrasında oluşabilecek komplikasyonlar nelerdir?

Tiroid bezi, vücudun en çok kanlanan organlarından biridir ve aynı zamanda ses tellerini uyaran sinirlerin hemen üzerinde yer alır. Ayrıca kana kalsiyum salgılayan paratiroid bezleri de hemen tiroid bezinin yakınında bulunur. Oluşabilecek komplikasyonlar da bunlara bağlı olarak;

• Kanama, ameliyattan sonraki ilk saatlerde ortaya çıkar. Dikkatli bir cerrahi ile önlenebilir ancak ne kadar dikkat edilse de cerrahi sonrası %1-2 olasılıkla görülebilmektedir.
• Enfeksiyon çok nadirdir. Genellikle ameliyatta kullanılan dikiş materyallerine bağlı reaksiyon gelişmesi ile oluşur.
• Ses sinirlerinin hasarı, tek taraflı ya da iki taraflı olabilir. Tek taraflı ses siniri hasarı %2-3, iki taraflı sinir hasarı ise çok daha nadir görülür. Ameliyattan sonra kalıcı ya da geçici ses kısıklığı olabilir. Eğer sinir hasarı iki taraflıysa nefes darlığı gelişebilir.
• Kalsiyum düşüklüğü, paratiroid bezinin yanlışlıkla alınması veya ameliyat sırasında beslenmesinin bozulmasıyla oluşur. Geçici ya da kalıcı olabilir. Ağızdan kalsiyum ve D vitamini verilerek tedavi edilir.
• Kalıcı tiroid hormon düşüklüğü (hipotiroidi), tiroid bezinin alınması sonrası, hormon salgılayamaması nedeniyle olur. Hastanın hayat boyu ağızdan tiroid hormonu kullanması gerekir.

Ameliyat sırasında oluşabilecek komplikasyonlar önlenemez mi?

Ameliyat sırasında oluşabilecek komplikasyon riskini, ameliyatta kullanılacak özel aletler yardımıyla azaltmak mümkündür. Damarları yakarak bağlayan cihazlar kullanılarak kanama riski, ses sinirinin yerini gösteren cihazlar kullanılarak ses kısılması riski ortadan kaldırılabilir. Ancak bu cihazların kullanımı ne yazık ki ameliyat maliyetini bir miktar arttırmaktadır.